Mens en samenleving: We strike back, zelfmanagement

Prof. Paul Verhaeghe gaat op zoek naar nuance in het stakingsdebat 'We strike back' op 30 januari 2012 in de Vooruit te Gent. Aan de hand van zijn visie op 'het inleveren voor of tegen het neoliberalisme' heb ik er een idee uitgehaald die ik graag wat meer wil verduidelijken. Je kunt de volledige tekst, indien je dit wenst, ook beluisteren of lezen.

Jongeren moeten zichzelf beschouwen als een bedrijf, waarbij kennis en vaardigheden in eerste en laatste instantie een economisch belang hebben waarmee zij hun marktwaarde kunnen verhogen. Daarmee heeft het competentie-onderwijs uitdrukkelijk het ideologisch gedachtengoed van het neoliberalisme geïmplementeerd in de scholing van onze kinderen. We hoeven dan ook niet verwonderd te zijn als hun eerste vraag luidt: wat brengt het op? Voor mij? Dit is het logische resultaat van dit onderwijs, en achteraf gaan zeuren over het egoïsme en materialisme van de jeugd is op zijn zachtst uitgedrukt hypocriet. We moeten dringend dit onderwijs en ruimer, de bijbehorende pedagogiek herdenken.

Tegenwoordig worden alle studenten klaargestoomd om na hun middelbare carrière een hogere studie aan te vatten, toch alle studenten van het ASO en sommige studenten van TSO en BSO. Voor de studenten van de twee laatste studierichtingen bestaat er de mogelijkheid om een zevende specialisatiejaar te doen waardoor ze vroeger met hun beroep kunnen starten. Maar eveneens worden zij ook gestimuleerd om na de schoolbanken het werk op te zoeken. Kinderen en jongeren worden het zo aangeleerd: je moet iets doen waar je je goed bij voelt, en het moet nuttig zijn, er moet voldoende werkgelegenheid zijn. Dat laatste speelt bij de ouders toch ook een belangrijke rol. Als je tegenwoordig zegt dat je die richting uit wil, krijg je meteen de vraag of ze naar zo’n mensen op zoek zijn. Ook ik heb dit van anderen moeten horen toen ik vertelde dat ik graag kleuteronderwijzeres zou worden. Want het zou toch zonde zijn als je dan uiteindelijk geen werk zou vinden in de onderwijssector.

Dat jongeren zichzelf dus als een bedrijf moeten aanschouwen met kennis en vaardigheden, kan ik goed begrijpen. Op die manier kunnen ze ook ten volle voor hetgeen gaan waar ze in geïnteresseerd zijn en op die manier de marktwaarde verhogen. Maar of het dan in het economisch belang is, dat is natuurlijk de vraag.

In onze maatschappij is er een zodanig grote hoeveelheid aan studiekeuzes dat de jongere zichzelf moet afvragen wat het opbrengt voor hem persoonlijk als hij voor die richting kiest. We moeten steeds presteren (zie ook mens en samenleving: kenmerk van onze samenleving) en daardoor wil de jongere niets doen wat niet leidt tot iets wat hem ten goede komt. Door jezelf als een bedrijf te beschouwen, ben je goed op weg om een goede plaats te veroveren in onze maatschappij, denk ik.

‘Je bent jong en je wilt wat’ en maar goed ook toch? Egoïstisch zou ik het niet meteen noemen, eerder ondernemend (de mens als ondernemer). We willen allemaal onze eigen identiteit ontwikkelen, en dit door te streven naar kennis en zelfmanagement. Iedereen heeft toch een innerlijke drive om vooruit te geraken in het leven, zou je denken? Stel nu een werkloze: die heeft het toch aan zichzelf te danken dat hij geen werk vindt. Er zijn zoveel vacatures, en opleidingen, georganiseerd door de VDAB, om je te begeleiden in het werk zoeken.  Degene die dan uiteindelijk geen werk vinden, die hebben het toch aan zichzelf te danken, zou je zeggen. Maar, we moeten er natuurlijk rekening mee houden dat niet iedereen eender welke job zal aannemen, want het moet iets opbrengen, en dan niet in de letterlijke betekenis, geld opbrengen, maar wel op persoonlijk vlak. Iedereen wil de ‘perfecte’ job vinden die hem op het lijf geschreven is. Zo zijn er ook heel veel 50 plussers die na hun ontslag op hun leuke job, geen nieuwe job meer vinden. Ze zullen ook niet eender welke job aanvaarden, volgens mij, want anders hadden ze al lang terug werk. Of ben ik fout?

Getuigenis van een werkloze

Het feit dat er tegenwoordig zoveel sites zijn waarop je kunt kijken of je nog steeds je werk graag doet, betekent toch ook dat het voor ieder afzonderlijk iets moet opbrengen? Kijk maar op jobat.be: ‘Heb jij nog de job van je leven? Doe de test’, ‘Hoeveel ben je waard?’, ‘Helft werknemers is ontevreden over loon’, … Zelfs op de radio of op de tv komen we ermee in aanraking.

De job van je leven

Het laatste wat ik nog wil zeggen is doordat de mens zo ondernemend geworden is, zo zal de mens toch ook in staat zijn om acties op te zetten tegen het neoliberalisme in onze maatschappij. Als het dan natuurlijk iets zal opleveren op persoonlijk vlak.

Voor wie meer te weten wil komen over de identiteit van elk van ons, heb ik de link toegevoegd waar Paul Verhaeghe zijn boek ‘Identiteit’ voorstelt. In zijn boek dringt hij door tot de maatschappelijke veranderingen die ons ik-gevoel beïnvloeden.

Paul Verhaeghe, Identiteit