Prof. Tim Jackson heeft het in onderstaand fragment over de hoop op een gedeelde en blijvende welvaart. Hij kaart het probleem aan dat we welvaart steeds linken aan geld en economische groei. “Dump het systeem of verniel de planeet” is de keuze die we volgens hem moeten maken. Recessie is noodzakelijk!
Ik zou willen dat jullie je een wereld in 2050 proberen voor te stellen, met zowat 9 miljard mensen, allen hopend op een Westers inkomen, en een Westerse manier van leven. Hoe ver en hoe snel moeten we dan vooruit? Hoe slim moeten we dan zijn? Hoeveel technologie hebben we dan nodig voor deze wereld om onze koolstofdoelen te halen?
Prof. Tim Jackson bewijst met zijn grafiek dat de koolstofintensiteit van de economische groei, voor de economie van nu, zich op ongeveer 770 gram koolstof bevindt. Als we echter de wereld in 2050 willen halen, zullen we een 130-voudige verbetering moeten bekomen om uiteindelijk bij 6 gram koolstof te eindigen. “Wie weet gaat het zover dat we een economie krijgen die koolstof uit de atmosfeer haalt? En dat zal tegen het eind van de eeuw wel noodzakelijk zijn”, aldus Tim Jackson, “Wat we ons in dit verhaal moeten afvragen is of de economie van nu in staat is deze verbetering te volbrengen?”
Ik vrees dat de economie van nu daar nog te weinig bij stilstaat, wat voor gevolgen dit hele verhaal kan/zal hebben. Dit is natuurlijk een langlopend project dat er niet zomaar in één, twee, drie zal staan. Ik weet niet goed hoe ik hierover moet denken. Ik ben een beetje bang dat het antwoord ‘verniel de planeet’ zal zijn. Vooraleer de economie zal beseffen dat er een grondige verandering zal moeten optreden, vrees ik dat ze al zullen te laat zijn. Daarom is zo’n spreker als prof. Tim Jackson belangrijk in dit hele levensverhaal. Cijfers tonen het aan, en dat is toch wat we tegenwoordig willen? We willen bewijsmateriaal, het moet wetenschappelijk bewezen kunnen worden. Deze grafiek levert het bewijs, dus waar wachten we nog op?
Waarom is het zo dat we dat, wat zo uitermate evident is, toch niet doen, om de klimaatsverandering aan te pakken?
Er zijn verschillende mogelijkheden om koolstof, energie en geld te besparen en daarmee de klimaatsveranderingen aan te pakken, zoals energie-efficiënte apparaten kopen, spaarlampen gebruiken, af en toe het licht eens uitdoen, onze huizen te isoleren. Maar toch doen we het niet. Hoe komt dat?
“[We are] persuaded to spend money we don’t have on things we don’t need to create impressions that won’t last on people we don’t care about.”Een verhaal over ons, mensen, overgehaald om geld dat we niet hebben, uit te geven aan zaken, die we niet nodig hebben, om indrukken te creëren, die niet beklijven op mensen, waar we niet om geven.
Het is tegenwoordig inderdaad zo dat iedereen er wil bij horen. We willen niet uit de boot vallen, en onze kinderen iets ontzeggen wat (zogezegd) alle andere klasgenootjes wel krijgen. Mijn vader zou zeggen “’t is allemaal kuddegeest; als uwe vriend in de gracht springt, ga jij hem dan achterna springen?”. Mijn vader zegt altijd van die doordenkers. Hetgene wat hij zegt, mag je nooit letterlijk nemen, maar je moet als het ware door de woorden heen kijken, je moet ze omdraaien tot je een levensles bekomt. Datgene wat hij bedoelt met ‘uwe vriend achterna springen’, krijgt uiteindelijk de betekenis dat je niet zomaar iedereen doelloos moet achterna lopen, niet zomaar moet meezwemmen met de stroom. Het gaat erom dat ieder voor zich moet uitmaken wat belangrijk is voor hem of haar, los van wat anderen van je zullen denken. Wat prof. Tim Jackson hier zegt is gelijklopend met het ‘kuddegeestsyndroom’. We kopen namelijk dingen die we vaak niet nodig hebben, om er bij te horen; “Die van mijn klas heeft een nieuwe gsm, ik wil ook zo’n gsm”, “Het nieuwste computerspel wordt op de markt gebracht, het oude computerspel wil ik niet meer”. Al ons spaargeld moet eraan geloven, want we willen toch niet scheef bekeken worden. Het grootste huis, de nieuwste telefoon, de allermooiste gadgets, de snelste auto, de grootste televisie, en ga zo maar door. Allemaal om er (zogezegd) bij te horen, welzijn en rijkdom uit te stralen, laten zien dat je het goed hebt. We willen de anderen de indruk geven dat we ons de luxe kunnen permitteren. Maar zijn die anderen, op wie we een indruk willen nalaten, dan zo belangrijk?
Wie zijn we dan? Wie zijn deze mensen? Zijn wij deze nieuwigheidzoekende, hedonistische, zelfzuchtige individuen of zijn we af en toe ook iets als de onbaatzuchtige altruïst?
De psychologie zegt dat er steeds een spanning is tussen rekening houden met jezelf en rekening houden met de ander. Daarnaast is er ook een spanning tussen nieuwigheidzoekend gedrag en traditie en behoud.
Ik ben er mee akkoord dat wij als mens graag traditiegetrouw leven. We hebben nood aan nieuwigheden, maar aan de grondslag ligt vaak die diepgewortelde traditie, gewoonte. Daar willen wij als mensen moeilijk van afwijken, omdat we, zoals Tim Jackson het zegt, er onze families op die manier mee grootbrengen. Het gaat er bij deze niet om deze menselijke natuur te veranderen, maar wel om ons te leren openstellen om volledig mens te worden. En wat betekent het om mens te zijn/worden? Moet je een supersnelle wagen hebben om op te vallen? Moeten we veel geld verdienen om ‘rijk’ te zijn? Als we alle luxe afnemen, wat blijft er dan nog over van dé mens? Ik denk dat we onszelf pas ‘rijk’ mogen noemen als we liefde kunnen delen. We zullen niet alleen liefde voor elkaar moeten kunnen tonen, maar voor alles rondom je. Dat betekent dat we ook rekening moeten houden met de natuur, onze oorsprong.
Zo zijn er bedrijven die ecologische en sociale doelen voorop stellen, zoals de website ‘Ecosia’ die 80% van zijn inkomsten toekent aan de bescherming van ecologische bronnen (regenwoudproject). Dit bedrijf is een voorbeeld van hoe we zullen moeten investeren. Alleen zal het niet gaan om het streven naar consumptietoename, maar wel dat we zullen moeten investeren op het beschermen en onderhouden van de ecologische activa waar onze toekomst op berust.
Een Afrikaanse filosoof wees me op de gelijkenissen tussen deze kijk op welvaart en het traditionele Afrikaanse concept van ‘ubuntu’. ‘Ubuntu’ betekent ‘Ik ben omdat wij zijn’.
Welvaart is een gedeelde onderneming. Dit wil niet zeggen dat we ontwikkeling moeten tegenhouden. in de weg moeten staan. "Het gaat niet om het omverwerpen van het kapitalisme, ook niet het veranderen van de menselijke natuur. Het gaat er wel om dat we aan het hart van de economie een geloofwaardiger, robuuster, realistischere visie gaan plaatsen op wat het betekent mens te zijn" aldus Tim Jackson.
Ook het artikel van Peter Tom Jones en Vicky De Meyere haalt ongeveer dezelfde topics aan als prof. Tim Jackson. Volgens hen is een geleidelijke, maar radicale omkering van het huidige wereldsysteem noodzakelijk. Een dergelijke omkering noemen ze transitie. “Transitie is een traag proces dat zich zowel van onderuit als van boven af moet voltrekken en waar de inzet van alle maatschappelijke spelers, ook het middenveld, nodig is.”
Ik volg de mening van Peter Tom Jones dat de transitie moet leiden naar rechtvaardige duurzaamheid. Als we geen rekening houden met wat de aarde ons aanbiedt, dan zullen we het langzaam aan uitputten.
Als alle duurzame keuzes duurder blijven dan de niet-duurzame, dan denk ik dat het heel moeilijk is om mensen naar de goede kant te leiden. Het leven kost al geld genoeg, en daarom kiezen mensen graag voor iets die wat minder geld kost. Voortdurend met de trein reizen, kost veel geld bijvoorbeeld. Ik vind het ook nadeliger dan met de auto te gaan, maar dat is natuurlijk mijn mening. Je bent afhankelijk van anderen als je met de trein gaat, vind ik; er lopen vertragingen op, treinen worden geschrapt, geen goede treinverbindingen, enzovoort. Ik heb 3 jaar, elke week, met de trein naar mijn studentenstad gereisd, dus ik weet waarover ik spreek. Sinds ik een auto heb, gaat het allemaal makkelijker. Je hebt het dan alleen maar aan jezelf te danken als je ergens te laat aankomt. Het nadeel is dat je natuurlijk onverwacht in de file kunt staan, wat je dan met de trein weer niet hebt.
Daarom vind ik de strategie van de 4 E’s die Vicky en Peter voorop stellen een goede aanpak. Allereerst Enable of mogelijk maken, veronderstelt dat de overheid de duurzame keuzes aanreikt. Ik heb wel het gevoel dat er in veilige fietspaden toch flink wordt geïnvesteerd. Overal waar je komt, zijn ze de fietspaden aan het (her)leggen. Ook in Brugge hebben ze een gigantische fietsbrug gebouwd over de snelweg. Als tweede Encourage oftewel aanmoedigen, betekent dat de overheid duurzaam gedrag zou moeten belonen. Zo is er een aantal jaar geleden beslist om een fietsvergoeding te geven. De boodschap naar de mensen toe is dus: laat je auto staan, en ga met de fiets naar je werk! De derde E is Exemplify of ‘geef zelf het voorbeeld’. De overheid of andere grote organisaties zouden het goede voorbeeld moeten geven, zodat kleinere organisaties en wij als individuen dat voorbeeld kunnen/willen nastreven. En als laatste Engage of bijschaven van ons wereldbeeld om duurzaam handelen te ondersteunen.
Het is allemaal gemakkelijker gezegd dan gedaan, hé, zo’n gedragsverandering. Dat is toch mijn mening. Ik denk dat er nog veel werk aan de winkel is, vooraleer ze iedereen zullen meekrijgen in hun verhaal van duurzaamheid. Ik ben wel nog steeds van mening dat een mens niet gelukkiger wordt door zichzelf met luxe te omringen. Zoals Vicky het op het eind van het artikel ook zegt: “Op materieel en financieel vlak leven we gewoon minder ambitieus. In plaats daarvan hebben we het gevoel veel meer van het leven te kunnen genieten. Voor ons is duurzaam leven ook een rijker leven, mét een hoog levenscomfort”. Ik kijk echt op naar die mensen. Het is misschien echt wel het proberen waard!
Zoals ik al eerder zei in ‘mens en natuur: plaats van de mens’: “Verbeter de wereld, begin bij jezelf! Als iedereen dat zou doen, zou er sneller een verbetering tot stand komen. Het probleem is dat velen vaak denken dat anderen het wel zullen doen. Of nog een groter probleem: veel klagen en zagen, maar weinig die echt iets doen! Toch benieuwd hoe jij zelf iets kunt veranderen aan je levensstijl? Bekijk dan zeker het filmpje over energie besparen en pas jouw eigen levensstijl aan…
Geen opmerkingen:
Een reactie posten